Son dönemde evliliğin hangi durumlarda iptal olacağına dair toplumsal bir merak oluşmuş durumda. Bu konuyla ilgili yapılan araştırmalar “butlan” kavramını karşımıza çıkarmaktadır. Peki, butlan nedir ve bu kavramın evliliğin iptali ile nasıl bir ilişkisi vardır?
BUTLAN NEDİR?
Butlan sözlükte “boşa gitme, heder ve hebâ olma” anlamına gelir. Hukukî açıdan ise kendiliğinden geçersiz olma, kanuna, kamu düzenine, ahlaka aykırı olma hâlini ifade eder. Butlan ikiye ayrılır:
- Mutlak Butlan:
- Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
- Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması durumlarında evlilik mutlak butlanla batıldır.
Batıl, hukuken geçersiz demektir. Yukarıda saydığımız durumlar evliliği kesin olarak geçersiz hâle getirmektedir.
Mutlak butlan davası, Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen yani kendiliğinden açılabildiği gibi dava, ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir.
Ayırt etme gücünün sonradan kazanılması veya akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davası sadece ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen eş tarafından açılabilir.
- Nisbî Butlan:
- Eşlerden birinin geçici olarak ayırt etme gücünden yoksunluğu,
- Taraflardan birinin evlenme hakkındaki iradesinin aldatma ya da korkutma ile ortadan kaldırılması,
- Yasal temsilcilerden izin almadan evlenmek durumları nisbî butlan nedenleridir.
Evliliğin iptali için dava evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş tarafından açılabilir. Ayrıca eşlerden biri evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak bu evlenmeye razı olmuşsa, eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmişse söz konusu eş evliliğin iptali için dava açabilir.
Yine eşlerden biri eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa, sağlık için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse söz konusu eş evliliğin iptali için dava açabilir.
Bazı durumlardan taraflardan biri evliliğe ikna edilmek için tehdit edilebilir. Bu tehdit ve korkutma doğrudan kişiye yönelik olabileceği gibi çevresine kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmişse evlenmenin iptalini dava edebilir.